İsrail’in Gazze’ye başlattığı saldırı Türkiye’de geniş kitlelerin protestosuna neden olurken hükümetten dozu ayarlanmış tepkiler geldi. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “İsrail, Filistin topraklarında olayların bu raddeye ulaşmasının baş sorumlusudur” denildi. Antalya Diplomasi Forumu için İsrail’e gönderilen davet geri çekildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan Malezya Kralı ve Katar Emiri’ni arayarak İsrail saldırılarına karşı işbirliği mesajı verdi.
Hükümet, Filistin’e ilişkin her krizde İsrail’e karşı kaplan kesilse de ekonomik ilişkiler kaldığı yerden devam etti. 2009’daki Gazze savaşından itibaren diplomatik açıdan gerilimli iki ülke arasındaki ticari anlaşmalar gerilimlerden pek etkilenmedi. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye 2013’ten bu yana, İsrail’den senelik ortalama 1 milyar doların üzerinde ithalat yaptı, İsrail’e ise senelik olarak 2 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirdi.
Hükümet 2020 sonlarında yapılan ve Kudüs’te Filistin varlığını tamamen sonlandırmaya yönelik anlaşma ve girişimlere karşı tavır alırken, 2021 yılının ilk üç ayında da Türkiye İsrail’e 1 milyar 387 milyon liralık ihracat, 471 milyon dolarlık da ithalat yaptı. Öte yandan Türkiye’nin silah ithalatının yüzde beşini yine İsrail karşılıyor. Türkiye’nin İsrail ile savunma sanayisine yönelik anlaşmaları da bulunuyor.
Son dönem dış politikada eksen değişikliğine giden Ankara Mısır, BAE, Suudi Arabistan’ın yanı sıra İsrail’le de diplomaside ‘normalleşme’ arayışlarını sürdürüyor. İki ülke arasında zaman zaman büyükelçi atamaları yapılacağı iddiaları dillendiriliyor. Yakınlaşmaya dikkat çeken Hamas lideri İsmail Heniyye tarafından kaleme alınan mektupta ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’a “İsrail ile ‘normalleşme’nin yalnızca Siyonizm’e fayda sağlayacağı” da söylenmişti.
İki ülke arasında gerçekleşen bazı temas ve gerilimler ise şöyle:
• Genelkurmay Başkanlığı, Temmuz 2009’da dönemin CHP lideri Deniz Baykal’ın İsrailli pilotların Konya’da eğitildiği şeklindeki sözlerini doğruladı. Türk Hava Kuvvetleri’nin 2001’den beri her yıl 3-4 dönem olmak üzere eğitim verdiği, bu eğitimlere ABD ve İsrailli pilotların katıldığı açıklandı.
• Dönemin Başbakanı Erdoğan, 2009 yılında Davos’ta düzenlenen zirvede dönemin İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’e ‘one minute’ diyerek tepki göstermişti. Yarım saat sonra açıklama yapan Erdoğan, tavrının Perez’e değil moderatöre olduğunu belirtti.
• 2010’da İHH’nin Mavi Marmara gemisine yönelik İsrail’in kanlı saldırısının ardından diplomatik gerilim yeniden tırmandı.
• İki ülke arasında 2016’da varılan mutabakata ilişkin konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan bu kez de Mavi Marmara’yı hedef aldı. Erdoğan, İHH için “giderken bana mı sordunuz” dedi.
• 2020’de Trump, Netanyahu ile birlikte orta doğuda barışı getireceğini iddia ettiği yüzyılın açıklamasında, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak ilan etti. AKP’nin Trump’a desteği ise Amerikan seçimlerinde de kesintisiz sürdü.
***
Temaslar devam ediyor
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suudi Arabistan’a ziyaretine ilişkin açıklamalarda bulundu. Mevkidaşı Faysal bin Ferhan’a daveti ve misafirperverliği için teşekkür eden Çavuşoğlu, “Suudi Arabistan ile son derece açık, samimi bir toplantı gerçekleştirdik. Diyaloğumuzu devam ettirme kararı aldık” dedi. Öte yandan İYİ Parti Lideri Meral Akşener’in ‘Esad’la görüşülüyor’ açıklamalarına yanıt veren Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, “Esad’la bir görüşme trafiği söz konusu değil. Zaman zaman istihbarat birimlerinin görüşmeleri olabilir” diye konuştu.
birgun.net foto: pixabay